Prvi strip album na leskovačkom dijalektu

…14. aprila na Užičkim strip susretima i monografiju “Ninđa” Dragana Stokića Rajačkog 15. aprila u Zaječaru, ova svojevrsna turneja promocija stripova koje je Stojanović uredio i priredio na neki način se vratila kući predstavljanjem strip albuma “Do pakla i nazad: Zapis” u Narodnom muzuje u Leskovcu 26. aprila. U pitanju je nastavak albuma “Do pakla i nazad”, koji se pojavio tačno na stogodišnjicu potpisivanja primirja u francuskom Kompenju 11. novembra 1918. godine. “Do paklaiI nazad” je delo inspirisano nedovršenik stripom osnivača Leskovačke škole stripa Nikole Mitrovića Kokana (1933-1997) koje je koncepcijski pratilo sve ključne tačke Prvog svetskog rata i time davalo jedan opšti pregled čitavog sukoba – nešto što na ovim prostorima ni jedan strip nije uradio. Ovaj strip pratile su i izložbe u Zaječaru, Leskovcu, Varvarinu, Kragujevcu i Somboru, kao i promocije u Beogradu i Petrovcu na Mlavi. “Do pakla i nazad: Zapis”, nastavak je prvog albuma koji je po scenariju Marka Stojanovića najvećim delom nacrtao Dragan Stokić Rajački uz učešće više crtača. Ovaj strip bavi se doživaljajima dobrovoljca Milutina, vojnika Moravske divizije, i njegovog konja Šarca koji su se još u prvom albumu nametnuli kao najupečatljiviji likovi. Fragmenti stripa objavljeni su u “Politikinom Zabavniku” novembra 2021. godine. Zanimljivo je istaći da je posredi prvi strip album ikada urađen na leskovačkom dijalektu, a obrađuje, uz opštepoznate događaje iz Prvog svetskog rata kao što su odbrana Beograda, povlačenje preko Albanije i oporavak srpske vojske na Krfu, i manje poznata dešavanja karateristična za Južnu Srbiju i Moravsku diviziju, kao što je Mitrovdanska bitka i 49 trećepozivaca na večnoj straži na mostu preko Morave. Na promociji će govoriti Dr Perica Hadži-Jovančić, koji je doktorirao istorijske nauke na Kembridžu, inače pisac pogovora prvog albuma u seriji.

Stojanović na pitanje o nastanku albuma kaže sledeće: “Nakon što Dragan Stokić Rajački nije hteo da prestane da radi na likovima koje smo stvorili za “Do pakla i nazad“, pozvao sam Milorada Vicanovića Mazu, Ivana Stojanovića Fikija, Vladu Aleksića, Dejana Sedlana, Dušana Božića i Miodraga Ivanovića Mikicu da istuširaju Draganove crteže u olovci, ali i zamolio Gezu Šeteta, Igora Krstića, Borivoja Grbića, Gorana Ćeličanina, Igora Stojanovića, Nebojšu Bačića, Stevana Lakića i Aleksandra Anđelkovića da urade prateće vinjete za izdanje. Prilikom izrade „Do pakla i nazad” nije baš sva motivacija bila pozitivna – proradio je inat. Prizrensko-timočki dijalekt, odabran za pisanje od strane takvih veličina kao što su Bora Stanković i Stevan Sremac, odavno je bokserska vreća koju u prolazu s visine raspali ko kako stigne, ali je skoro ta negativna kampanja dostigla nedopustive instutucionalno-pedagoške visine. Zarad verodostojnosti, koja je osnovni postulat istorijskog stripa, vojnici Moravske divizije svakako su morali da pričaju autentičnim dijalektom, ali ako sam se možda i kolebao da li da ga pojednostavim ili ublažim, učinim dostupnijim, ovakvi su me jezički tokovi, prelomili da istrajem u originalnoj nameri. Da bi sve bilo kako valja, konsultovao sam Dejana Đorđevića, Predraga Stankovića i Dalibora Đorđevića, tri kvalitetna pisca iz jugoistočne Srbije sa višegodišnjim iskustvom oko prizrensko-timočkog dijalekta. Potom je naš eminentni pisac Vule Žurić, poznat po svojoj ratnoj prozi, napisao predgovor, a pogovor dr Pavel Pilh koji je u rodnoj Češkoj doktorirao radom „Jugoslovenski i postjugoslovenski ratni strip 1918–2018”, što ga čini jedinstveno kvalifikovanim da napiše pogovor ovom stripu. Izuzetno mi je, da dodam, zadovoljstvo i čast što „Do pakla i nazad: Zapis” ima svoju predstavljanje upravo u Narodnom muzeju u Leskovcu, budući da je u pitanju prva promocija stipa ikad održana u ovoj ustanovi.”

Izdavač albuma je Udruženje ljubitelja stripa i pisane reči “Nikola Mitrović Kokan”, a projekat je sufinansirao Grad Leskovac.